De Brainport-regio is één van de mainports van de Nederlandse economie waar onderzoek, ondernemerschap en industrie zorgen voor een slimme kennisregio. De bedrijfseconomische activiteiten en het aantal banen groeien exponentieel. Bijvoorbeeld, bij ASML in Veldhoven neemt het personeelsbestand alleen al in de komende 5-10 jaar toe met 18.000 werknemers. Echter, de bereikbaarheid en leefbaarheid van de regio staan sterk onder druk, zowel nu als in de komende 10 jaar.

Brainport Eindhoven

In het voorjaar van 2021 besloten werkgevers, overheden en kennisinstituten hun krachten te bundelen in een programma gericht op het realiseren van innovatieve producten en mobiliteitsdiensten om de enorme mobiliteitsgroei in de Brainportregio op te vangen. P2 werd gevraagd om dit programma te leiden, de organisatie op te bouwen met uitvoeringskracht en te zorgen voor zichtbare resultaten. Iwan Arts en Paul Veelenturf namen als ervaren programmamanagers deze opdracht aan.

Een goede organisatie

Bij aanvang van de opdracht bleek dat er geen programmatische aanpak was. Er waren wel bestuurlijke besluiten genomen, een aantal projecten liep al in de regio en er was een budget van €10 miljoen gereserveerd voor een uitvoeringstermijn van drie jaar. Er ontbrak echter een volledige uitvoeringsorganisatie. Voor Paul en Iwan was dit een prachtige uitdaging om een slagvaardig en herkenbaar programma op te bouwen.

"We zijn begonnen met het ordenen van de projecten die aan ons waren toegewezen. Veel projecten bleken echter niet goed georganiseerd te zijn. Er waren bijvoorbeeld nauwelijks projectteams en de projectbudgetten waren niet of slechts deels geregeld", vertellen Paul en Iwan. De focus lag dus eerst op het opzetten van een goede organisatiestructuur. Na enkele maanden waren deze projecten operationeel en werd er binnen de gemeente Eindhoven een systeem voor financieel beheer ingericht, inclusief subsidieaanvragen.

Samenhang in het programma

Iwan en Paul zijn na de start begonnen met de programmering van de bestaande en nieuwe activiteiten. "Programmamanagement is een vak apart, maar we hadden niet genoeg tijd om het programma systematisch op te bouwen. Daarom hebben we bij start een aantal praktische acties uitgevoerd", zegt Iwan.

"Om te beginnen is er een aansprekende naam bedacht: Brainport Bereikbaar. Vervolgens hebben we meer samenhang in het programmaplan aangebracht, door het stellen van een ambitie en concrete, meetbare doelstellingen. Ook werden initiatieven en het benodigde budget uitgewerkt. Daarna hebben we een overlegstructuur opgezet, waarin er maandelijks overleg is met alle projectleiders om inhoudelijke samenhang aan te brengen en kennis te delen."

Naast het projectleidersoverleg bleek er behoefte te zijn aan meer sturing. Paul zegt hierover: "Er was behoefte aan een regieteam voor de programma-brede acties. We hebben in hoog tempo een expertteam samengesteld bestaande uit communicatieadviseurs, monitoring-experts, ontwikkelaars en financieel beheerders." Ook werd er een stuurgroep met ambassadeurs opgericht voor de aansturing van Brainport Bereikbaar, die bestond uit vertegenwoordigers van de Triple Helix. Na 6 maanden was de organisatie goed zichtbaar en waren er 25 mensen die samenhangend werkten aan de uitvoeringsopgaven. "De organisatie staat nu als een huis en we zijn er trots op dat we dit in korte tijd hebben kunnen opbouwen," aldus Paul.

Meetbare doelstellingen

Brainport Bereikbaar is een programma dat zich richt op de mobiliteitstransitie door middel van gedragsverandering en innovatieve producten. Tijdens de COVID-19 pandemie, met reisbeperkingen en frequent thuiswerken, was er een goede gelegenheid om forensen, bezoekers en studenten aan te spreken met verschillende producten die binnen het programma zijn ontwikkeld.

Bij de start van het programma waren de beleidseffecten van Brainport Bereikbaar nog niet scherp gedefinieerd. Iwan merkt op dat hoewel dit bij een innovatief programma hoort, het lastig is om gericht te werken aan de projecten zonder duidelijke doelen. Bovendien moest er eind 2023 een resultaat zijn. Daarom hebben we snel operationele doelen voor het gehele programma ontwikkeld en deze doelen zijn getoetst aan de verschillende projecten om te bepalen welke bijdragen de projecten zouden leveren aan deze programmadoelen.

Paul geeft aan dat normaal gesproken deze stappen worden genomen bij de opbouw van een programma, maar nu moest het worden gedaan terwijl de uitvoering al aan de gang was. Gelukkig konden we de methode van de 'Mobiliteits-Verdeler' gebruiken, die door P2 zelf is ontwikkeld.

Brainport Bereikbaar heeft nu de volgende combinatie van operationele doelen: (1) het verminderen van het aantal verplaatsingen en het stimuleren van thuiswerken, (2) het spreiden van verplaatsingen over de dag en de week om piekmomenten te vermijden, en (3) het bevorderen van duurzamer reizen.

De eerste resultaten

De doelstellingen van Brainport Bereikbaar zijn ambitieus en het blijkt dat de inzet van innovatieve producten en mobiliteitsdiensten meer tijd en overleg vergt dan oorspronkelijk was ingeschat. Niettemin zijn de eerste resultaten reeds zichtbaar op straat in 2023: er is een regio-brede gedragscampagne opgezet, 180 werkgevers zijn aangesloten en de mobiliteitsmakelaars van Brainport Bereikbaar hebben 15.000 mobiliteitsscans van forenzen gemaakt. Ook worden er nieuwe diensten ontwikkeld of deze zijn in de maak, zoals een zelfrijdende shuttle, een nieuw deeltaxi-concept, kleine bussen op de vluchtstrook, liftzuilen in de Kempen en moderne vormen van carpoolen. Maar ook wordt er grootschalige fietsstimulering (20% meer op de fiets) geïntroduceerd, worden er logistieke hubs en mobiliteitshubs aangelegd voor bewoners en forenzen.

Iwan zegt: “We zijn er nog lang niet. Dit soort programma’s vraagt om een lange adem, maar ook om het forceren van doorbraken. Door onze ervaring als programmamanagers is het ons wel gelukt om uitvoeringskracht en zichtbaarheid in het programma te krijgen.”

Er wordt momenteel gesproken over het vervolg van het programma na 2023. Paul zegt: “Met Brainport Bereikbaar heb je een fantastische kans om op korte termijn een aantoonbare bijdrage te leveren aan de mobiliteitstransitie die nodig is in de regio. Uiteraard zijn forse infra-investeringen (woningbouw, OV-netwerk, snelfietsroutes) nodig, maar die liggen er pas in 2025-2030. Alleen met een programma dat zich richt op gedrag kun je op korte termijn al resultaten bereiken.”