Voertuigen die goederen leveren bij winkels, of die juist het afval ophalen. Maaltijdbezorgingen. Pakketleveranciers. Bouwpersoneel. Dagelijks is logistiek noodzakelijk voor de vitaliteit en bedrijvigheid van een stad. En dat moet duurzamer. Stadslogistiek is namelijk een grote bron van schadelijke uitstoot. Door de verdichting van de stad is de ruimte steeds schaarser geworden, wat een extra reden is om kritisch te kijken naar het efficiënter maken van stadslogistiek. De omvang neemt in de komende jaren alleen maar toe: in 2050 wordt naar verwachting 2,5 keer meer vervoerd. En de CO2-uitstoot moet naar nul.

Hoog tijd voor verandering dus. Al langer stond het schoner en efficiënter maken van de stadslogistiek bij gemeente Den Haag op de agenda, maar prioriteit kreeg dit nog niet. Stakeholders en betrokkenen wisten elkaar niet altijd te vinden. Daarom gingen P2’ers Nadieh Roodbeen en Thomas Degen als kwartiermakers aan de slag, om de structuur van een programma op te zetten. Karsten Schipperheijn en Floris te Lintelo waren als schaduwmanagers op de achtergrond betrokken bij het project. Hoe kun je stadslogistiek duurzamer en efficiënter inrichten? En hoe realiseer je samenwerking in een organisatie waar meerdere afdelingen bezig zijn met mobiliteit en duurzaamheid, maar nog niet de urgentie voelen om gezamenlijk aan doelstellingen te werken? 

Programmaplan in een notendop

Den Haag is één van de meest dichtbevolkte steden in Nederland. Juist daarom is een samenhangend plan op het thema stadslogistiek zo nodig. Nadieh omschrijft: “De opdracht was om een programmaplan te maken voor de realisatie van duurzame stadslogistiek. Dat is een heel breed thema, waar veel onder valt.” We kunnen stadslogistiek bekijken vanuit verschillende invalshoeken: gezondheid, klimaat, bereikbaarheid, verkeersveiligheid en economie. Op al deze thema’s valt winst te behalen.

Ambities worden al beschreven in het Coalitieakkoord 2022-2026, de Strategie Mobiliteitstransitie 2022-2040 en de Omgevingsvisie Den Haag 2050. Nadieh: "Bij dit project vangen we de ambitie voor duurzame stadslogistiek in de volgende kernzin: ‘Duurzame stadslogistiek draagt bij aan een veerkrachtige en leefbare stad.’"

“Op verschillende afdelingen binnen gemeente Den Haag hielden we interviews met beleidsmedewerkers en projectmanagers, om ambities en doelen op te halen. En om te achterhalen waar mensen al aan werken. Ook gingen we in gesprek met ondernemers in de stad en belangenorganisaties”, vertelt Nadieh over de aanpak. "Het uiteindelijke plan omschrijft drie hoofddoelen: (1) efficiëntere logistiek, (2) veiliger verkeer en (3) minder schadelijke uitstoot. SMART-doelstellingen maken deze doelen concreter. De doelen worden bereikt door de uitvoering van projecten en andere activiteiten, oftewel inspanningen per doel. We brengen precies in kaart welke projecten al lopen en welke nog moeten starten. Een voorbeeld van een inspanning, bij het doel efficiëntere logistiek: locaties voor bouwhubs aanwijzen. Ondersteunend bevat het programmaplan drie denkbare scenario’s, waar de gemeente op kan sturen."

Betrokkenen samenbrengen in één ruimte

Een programma maken we bij P2 niet zomaar: daar gaat een proces aan vooraf. Altijd gaan we met elkaar in gesprek. We brachten, naast de interviews, alle betrokkenen van verschillende afdelingen bij elkaar tijdens werksessies. Nadieh noemt: “Het was een belangrijke stap: iedereen samenbrengen in één ruimte. Het was voor het eerst dat de mensen die binnen de gemeente aan stadslogistiek werken bij elkaar kwamen. We maakten daarom ruimte om elkaar te leren kennen.”

Interactieve aanpak creëert draagvlak

Hoe kom je nu samen tot een programmaplan, waar iedereen iets mee kan? Nadieh: "Tijdens de werksessies zet je dingen in beweging. Juist door met alle partners bij elkaar te zijn: dan kan het gebeuren. Maar het was nog geen geheel. We zijn samen gaan puzzelen. Waar moet de nadruk op liggen? Met een programma dat daaruit ontstaat, kun je verschillende projecten coördineren, die dan tot hetzelfde doel moeten leiden.”

In verschillende werkvormen komen plannen tot leven. Nadieh legt uit: “Ik breng graag veel creativiteit in tijdens werksessies, en weet zo te verrassen. We zitten niet alleen maar met elkaar in een cirkel te praten, maar gaan interactief aan de slag. Je werkt dus gezamenlijk ergens aan. Op een grote poster aan de muur plakten we ideeën. Aan het eind van een sessie lagen er al resultaten voor de uitwerking van het programmaplan, die we samen hebben geproduceerd. Dat is goed voor het draagvlak. Zo nemen we mensen meer mee in de complexe opgave.” Commitment is essentieel, juist als verschillende betrokkenen het samen moeten gaan doen.

Rowena Dekker (gemeente Den Haag) en Nadieh Roodbeen (P2) 

Met de neus op de feiten drukken

Uit de scherpe externe blik van P2 blijkt al snel dat gemeente Den Haag meer moet doen om de ambitie en doelen uit het coalitieakkoord te realiseren dan eerder werd gedacht. “We wilden mensen laten inzien dat dit thema echt belangrijk is. En ervoor zorgen dat bij iedereen helder is wat moet gebeuren”, zegt Nadieh. Ze durft wanneer nodig een kritische pet op te zetten: “We creëerden meer urgentie door het eerlijke verhaal te vertellen, onder andere tijdens bestuurlijke overleggen: dat er nog niet genoeg werd gedaan om de opgestelde plannen te behalen. Dat is als externe partij ook makkelijker om te delen. Door dit inzicht realiseerde men zich dat er extra inzet nodig was.”

Concreet programmaplan én verbeterde samenwerking

In mei 2023 leverde P2 het programmaplan op bij gemeente Den Haag, om samenhang en structuur aan te brengen bij de verduurzaming van de stadslogistiek. Een programmamanager van de gemeente neemt de kennis over en voert het programma verder uit. Nadieh zegt: “Het zit nu in de organisatiestructuur van de gemeente. We zien al dat stadslogistiek een hogere prioriteit heeft gekregen en dat het thema niet meer van de agenda valt.”

De gemeente benadert de opgave niet langer sectoraal, dus afzonderlijk vanuit de afdelingen Mobiliteit en Duurzaamheid, maar juist meer integraal. En dat in een organisatie waar samenwerking tussen meerdere afdelingen niet vanzelfsprekend is. Nadieh sluit af: “We hopen dat betrokkenen elkaar nu makkelijker weten te vinden. Onze opdrachtgever Henk Hoek vond het heel sterk dat we mensen in verbinding hebben gebracht die normaal gesproken op verschillende plekken in de organisatie zitten.” Het programmaplan is het fysieke eindresultaat voor dit project; overkoepelend organiseerden we een verbetering van de samenwerking binnen de gemeente, om de plannen daadwerkelijk te kunnen realiseren. Dat is een uitwerking waar we trots op zijn.