Springen over een hekje is niet genoeg!
In haar column van 25 april 2020 in het NRC stelt Rosanne Hertzberger voor om een generalist toe te voegen aan het leger van experts in het Outbreak Management Team. Haar oproep raakte me. "Een professional die gewend is om over hekjes heen te springen. Die zowel laboratoria, ministeries als ook fabrieken van binnen heeft gezien." Wat een goed idee. Rosanne heeft mij met haar oproep aan het denken gezet. Hoe zit dat nu eigenlijk precies in de veranderprojecten die ik als project-/verandermanager én als generalist begeleid? Spring ik inderdaad over hekjes? En is dat voldoende?
Mijn primaire antwoord is natuurlijk ‘ja, ik spring inderdaad over hekjes’. Complexe opgaven bevinden zich nooit binnen één expertise, maar vereisen intensieve samenwerking over disciplines, managementlagen en organisaties heen. Disciplines die allereerst verschillende taal gebruiken, die ten tweede denken vanuit verschillende perspectieven, en die tot slot andere doelen nastreven. Maar wat dóe ik dan als generalist?
Allereerst de taal: Wat zou er een jaar geleden gebeurd zijn wanneer een arts en een ICT’er samen zouden praten over ‘het virus’? Of wanneer een medicus en een energieadviseur zouden spreken over ‘isolatie’? Of de barman en de viroloog over ‘Corona’? Hoe fijn is het wanneer er iemand tijdig signaleert dat mensen langs elkaar heen praten, en verschillende dingen bedoelen? Bij voorkeur vóór er afspraken gemaakt worden die kant nog wal raken, omdat het een welgemeend compromis is geworden tussen mensen die elkaar denken te begrijpen? Juist in mijn complexe veranderopgaven vervul ik vaak de rol van ‘tolk’: actief signaleren wanneer mensen op andere golflengtes communiceren, dezelfde woorden gebruiken voor iets anders, of juist verschillende woorden voor hetzelfde. En vervolgens interveniëren, om hen te helpen dezelfde taal te gaan spreken.
Waar ik als generalist de meeste meerwaarde lever, is om het hekje te ópenen en de samenwerking over disciplines heen te versterken.
Ten tweede de verschillende perspectieven, hoe zit dat precies in mijn vak? Het helpt mij altijd om een opgave te bekijken vanuit de perspectieven van ‘mensen’, ‘processen’ en ‘systemen en data’. Met Corona als complexe opgave, zou mijn aanvliegroute zijn om verschillende ‘werkstromen’ in te richten die ieder voor zich gaan denken vanuit deze drie perspectieven. De eerste werkstroom, namelijk de medische in de vorm van het Outbreak Management Team, is al zes weken goed op stoom. De vraag is of de diversiteit aan expertises voldoende is om de drie perspectieven adequaat te kunnen vervullen: waar zijn de ICT’ers in het OMT om de app-ontwikkeling aan te sturen? En de data- specialisten om datagebruik volgens de geldende wetgeving te borgen?
Een tweede werkstroom die direct in beeld komt, is de economische. Wie vertegenwoordigt de banken? De belastingdienst? De werkgevers? De werknemers? En de sociale dienst?
En als derde werkstroom? De maatschappelijke zou ik denken: de zorginstellingen, onderwijsinstellingen, hulpdiensten, ouderenbonden, mantelzorgers, en buurtcentra? ‘Stakeholder analyse’ noemen we dat in onze vaktaal, met als doel om het collectief zodanig te kunnen organiseren dat iedereen die wil, kan bijdragen aan het resultaat. Het Concertgebouworkest heeft ons op Koningsdag laten zien hoe prima dat mogelijk is, ook vanuit huis: ieder heeft zijn eigen partituur, en samen ontstaat een prachtig Wilhelmus.
Tot slot nog de doelen: waar werken we eigenlijk naar toe? De medici willen hoogstwaarschijnlijk het Coronavirus uitbannen, heel belangrijk. De ICT’ers willen de maatschappij ook digitaal continuïteit bieden. De onderwijsinstellingen willen voorkomen dat onze jongere generaties achterstanden oplopen tijdens deze crisis. En banken en werkgevers willen borgen dat de schade aan onze economie zodanig binnen de perken blijft dat we straks weer goed kunnen opveren. Zouden deze doelstellingen ergens expliciet gemaakt zijn binnen het OMT, zoals ik dat doe in mijn veranderopgaven? Hoe gaan we borgen dat al deze verschillende werelden elkaar goed gaan begrijpen, gezamenlijk kansen spotten om hun doelen te bereiken, en de krachten kunnen bundelen voor maximaal resultaat?
Dan denk ik weer aan de hekjes van Rosanne: ja, als generalist spring ik inderdaad over de hekjes van de expertises heen. Maar mijn rol gaat verder. Springen alleen is niet genoeg! Waar ik namelijk als generalist de meeste meerwaarde lever, is om het hekje te ópenen en de samenwerking over disciplines heen te versterken. Mensen gaan elkaar begrijpen, zijn in staat om elkaars perspectieven te gaan zien, en streven naar dezelfde doelen.
Een ‘generalist-plus’ dus eigenlijk, die ondertussen ook een eigen expertise meebrengt: luisteren, signaleren, verbinden, belangen respecteren, én perspectief bieden. Ik roep graag alle ‘generalisten-plus’ op om zich te melden, en als katalysator in alle crisis- en veranderteams in Nederland mee te helpen. Dit om Nederland én de wereld straks als een verbeterde versie van zichzelf weer overeind te helpen. Ik wil als ‘generalist-plus’ in elk geval graag helpen om dit te organiseren: samen de schouders eronder.
