Het stationsgebied in Nijmegen gaat de komende jaren helemaal op de schop. Meer sporen, nieuwe perrons, een nieuwe entree aan de westkant, 2.500 nieuwe woningen, de bouw van de hoogste woontoren van Gelderland, ruimte voor bedrijven, groen en aandacht voor de bereikbaarheid en toegankelijkheid van het gebied. De opgave is te zorgen dat de 28 projecten waaruit de gebiedsontwikkeling nu bestaat allemaal duurzaam worden ingepast op 40 hectaren grond en dat de verbouwing - die zeker tien jaar duurt - met zo min mogelijk hinder voor de omgeving wordt uitgevoerd. De gemeente Nijmegen schakelde P2 in om hierbij te ondersteunen.

Met alle verschillende belangen kan de herinrichting van een stationsgebied gemakkelijk ontaarden in een strijd om de vierkante meter, zegt Erna Hollander, procesmanager bij P2. Ze is nu ruim twee jaar fulltime aan de slag in het Nijmeegse. In 2021 kreeg Erna de vraag de opdrachtgever te helpen bij het vormgeven van de organisatie die de integrale gebiedsontwikkeling van het gehele stationsgebied uitvoert. In het bijzonder richt zij zich op de ontwikkeling van de westzijde van het stationsgebied, waar circa 1.000 woningen, werkplekken en voorzieningen worden gerealiseerd. De nieuwe westentree van het station moet in 2028 klaar zijn. Het Rijk, ProRail, NS en de Provincie Gelderland zijn mede-initiatiefnemers van de gebiedsontwikkeling. Het benodigde miljoenenbudget stelde Nijmegen veilig bij het Rijk, vanuit gelden voor het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer en de Programma Versnelling van de Woningbouw. De Provincie en de stad zelf investeren ook nog miljoenen in de opknapbeurt van het stationsgebied.

Ondergeschoven kindje

Het Nijmeegse gemeentebestuur koesterde al lang de wens om het stationsgebied integraal opnieuw te ontwikkelen en daarmee het westelijke deel van de stad te verbinden met het centrum ten oosten van het station. Het stationsgebied, zwaar getroffen in de Tweede Werelddoorlog, is met de jaren een ratjetoe geworden. Een autoweg doorsnijdt het gebied sinds de jaren ’60, bedrijfspanden en parkeerterreinen staan leeg. Vooral de ‘achterkant’ van het station, de westzijde, heeft liefde en aandacht nodig. Erna: “Het westelijke stationsgebied is in de hoofden van de Nijmegenaren een ondergeschoven kindje. De gemeente wil west en oost met elkaar verbinden door het stationsgebied aan beide kanten een aantrekkelijke plek te maken om te wonen, te werken en te verblijven. De te ontwikkelen westzijde noemen we in het project Westerkwartier.”

Hoogste toren van Gelderland

Erna stapte in 2021 aan boord bij het projectteam, dat begon met het optuigen van de projectorganisatie voor 28 projecten in het stationsgebied. Voor de woningbouwontwikkeling in het Westerkwartier deed ze de onderhandelingen met de projectontwikkelaar en de vastgoed- en grondeigenaren, waarmee de plannen voor de bouw van de Duet-toren in gang gezet. Deze woontoren wordt met 120 meter de hoogste toren van Gelderland. In 2022 nam ze op verzoek van opdrachtgever Paul Matthieu de aansturing van de realisatie van de Westentree over. “De gemeente wil juist aan deze kant een fantastische tweede ingang, niet zo’n muizengaatje. Het moet een entree worden die een kwaliteitsimpuls geeft aan het vastgoed en de openbare ruimte in het Westerkwartier.”

Van strijd naar samenwerking

Als ervaren procesmanager heeft Erna twee talenten die ze in Nijmegen elke dag kwijt kan: ze switcht heel makkelijk tussen detailniveau en het volledige plaatje én ze kan stakeholders van strijd naar samenwerking brengen. Een goed voorbeeld van hoe je een strijd om de vierkante meters kunt ombuigen naar samenwerking, is volgens Erna het voorplein van de Westentree. Dat plein krijgt een groot aantal functies, waar veel stakeholders met uiteenlopende belangen bij betrokken zijn. Ze somt op: “ProRail realiseert de stationsentree die een architectonisch hoogstandje moet worden, met daarbij een grote fietsenstalling waarop het voorplein komt te liggen. De projectontwikkelaar is bezig met de transformatie van een al tien jaar leegstaand kantoorgebouw tot een woontoren met hotel én horeca aan een groot terras op datzelfde voorplein. De gemeente Nijmegen richt de openbare ruimte in, op het plein en in de aangrenzende straten, zodat het station als OV-knooppunt goed bereikbaar is voor alle Nijmegenaren. Denk aan fietsroutes naar de fietsenstalling op straatniveau, een kiss & ride, taxistandplaatsen, parkeerplaatsen voor gehandicapten en routes voor voetgangers. Voor de leefbaarheid is groen nodig om het plein te koelen en bomen om windhinder op het open plein te voorkomen.”

Stuwwal uit de ijstijd

En dan zijn we er nog niet. Het station ligt op een uitloper van een stuwwal uit de ijstijd waardoor er sprake is van forse hoogteverschillen.  “Aan de westkant hebben we te maken met een hoogteverschil van 12,5 meter tussen de straat en de ingang. We hebben ook belangengroepen aan tafel die zich inzetten om het station toegankelijk te houden voor mensen met een handicap waarbij de ervaringen van mensen met verschillende soorten handicaps belangrijk zijn. Dus er moeten bijvoorbeeld ook liften en een speciale voetgangersroute komen die van het plein zonder kruisingen langzaam omhoog loopt naar het station.”

Valide belangen

Alle stakeholders hebben wensen vanuit valide belangen, benadrukt Erna. Het is de kunst om die, waar mogelijk, met elkaar te verbinden. “Iedereen kijkt op een andere manier naar het plein en heeft een mening over wat de buren willen. ProRail wil vrij zicht op de entree dus geen bomen. De ontwikkelaar wil een zo groot mogelijk terras want daardoor is de horecaruimte interessanter. De gemeente wil een toegankelijke en groene openbare ruimte.”

Iedereen op één lijn

Erna kreeg de stakeholders toch op één lijn door een gezamenlijke sessie met alle ontwerpers te houden waarin projectbelangen en dilemma’s concreet op tafel kwamen. Zo kregen de deelnemers de gemeenschappelijke doelen scherp. In de sessie vroeg ze partijen om mee te denken over het nut van alle functies: wat moet er nu echt op het plein en waar dan? “Je kunt een open plein willen, maar de ervaring leert ook dat grote vlaktes zonder groen en bomen de intimiteit en beschutting missen die een plein tot een aangename plek maken, zeker als je rekening houdt met windhinder. En een lift is een goede manier om een station toegankelijk te maken, maar Nijmegenaren met een kinderwagen of rollator vinden het ook fijn om zonder obstakel naar de ingang te kunnen lopen.“

Verbinding in de ontwerpen

Inzicht in de lokale geomorfologie, de bijzondere ligging van het station op de uitlopers van een stuwwal uit de ijstijd, bracht uiteindelijk de verbinding in de verschillende ontwerpen. “Een Nijmeegse landschapsontwerpster die we ook bij de sessie hadden uitgenodigd, liet zien hoe de locatie is ontstaan, wat de landschapskenmerken zijn en wat hier dus echt past. Dit sloeg aan bij de ontwerpers van de Westentree en van het landschapsplan van ProRail. Zo kwamen we op een natuurlijke manier tot plekken op het plein waar bomen en planten in volle grond kunnen groeien en waar groen op een dak wordt aangelegd en die bepalen nu de grenzen van het horecaterras. De inpassing van de hellingbaan werd hierdoor ook voor iedereen logisch.”

Betere en groene stationsomgeving

Inmiddels staat het project aan de vooravond van uitvoering. In 2024 moet de bouw beginnen dus ligt de focus voor Erna en haar collega’s nu op het bij elkaar houden van alle partijen die met elkaar op de vierkante meter hun werkzaamheden moeten uitvoeren. Ze heeft het naar haar zin bij de opdracht. “Het is laveren tussen draagvlak en haalbaarheid en blijven sturen op voortgang en beweging. In deze klus heb ik echt de procesmanagersrol. Ik probeer overzicht te houden over wat er speelt, inzicht te krijgen in hoe zaken elkaar beïnvloeden en de samenhang tussen alle projecten te bewaken. Zodat we uiteindelijk met zijn allen een betere, groene stationsomgeving kunnen realiseren. Een plek met huizen voor mensen die daar met smart op wachten en die westelijk Nijmegen echt verbindt met het centrum.”

Weten dat het goed komt

Opdrachtgever Paul Matthieu, procesmanager gebiedsontwikkeling en stadsontwikkeling bij de gemeente Nijmegen, is blij met Hollander. “Erna was namens de gemeente Amsterdam betrokken bij de ontwikkeling van het stationsgebied van Amsterdam Centraal. Ze combineert inhoudelijke ervaring met grote, complexe opgaves met kennis van het strategische spel. Ze ontlast mij als opdrachtgever: bij haar weet ik dat ik het kan loslaten en dat het goed komt.”