Het Voedingscentrum heeft als doel om Nederlanders te helpen bij gezond, duurzaam en veilig eten. Uit onderzoek blijkt dat de ‘eetomgeving’ bepalend is voor de keuzes die mensen maken in wat ze eten. Het Voedingscentrum stimuleert daarom dat die zo wordt ingericht dat een gezonde en duurzame keuze makkelijker wordt. De eetomgeving omvat niet alleen supermarkten of horeca maar ook andere locaties zoals scholen, sportkantines, buurthuizen en tankstations. Gemeentes kunnen hier invloed op uitoefenen door bijvoorbeeld scholen en kinderopvang te stimuleren om gezondere voeding aan te bieden. Of door in de ruimtelijke ordening te sturen op waar fastfoodketens zich mogen vestigen.

Vandaar dat het Voedingscentrum haar adviezen en materialen meer specifiek voor deze doelgroep wil uitwerken. Om dat goed te kunnen doen, schakelde het Voedingscentrum eind vorig jaar P2 in voor een verkenning onder gemeentes en partnerorganisaties. Projectmanagers Lia (bedrijfskundige en marketeer) en Karlijn (voedingsdeskundige) interviewden 38 beleidsambtenaren met hele diverse portefeuilles als gezondheid, preventie, jeugd en sport, voeding en het fysieke domein. Daarvoor selecteerden ze 25 gemeentes verdeeld over het land en verschillend in omvang. Ook gingen ze in gesprek met vijftien landelijke partijen die op gemeentelijk niveau actief zijn op het gebied van gezonde voeding, zoals de GGD, VNG, RIVM en JOGG (Jongeren Op Gezond Gewicht).

Kijkje in de onderzoekskeuken

De tientallen gesprekken draaiden om twee vragen: hoe belangrijk is gezonde voeding voor jouw gemeente en hoe zou het Voedingscentrum kunnen ondersteunen bij het bewust gezonder inrichten van de eetomgeving? Halverwege de interviewronde nodigden de P2’ers hun opdrachtgevers uit voor een kijkje in de onderzoekskeuken. Karlijn: ‘De thema’s die we op de helft van de verkenning naar voren zagen komen, hebben we met het Voedingscentrum gedeeld. Door tijdens het veldwerk al opvallende inzichten te delen, konden we accenten anders leggen.’ 

Voeding geen prioriteit

Eén zo’n belangrijk inzicht was dat gezonde voeding, vanuit het perspectief van de beleidsambtenaar bekeken, slechts één van de vele actuele onderwerpen is waar gemeentes druk mee zijn. Lia: ‘De aandacht van gemeentelijke beleidsambtenaren gaat veelal op aan actuele, politieke thema’s als klimaat, energie, mobiliteit, migratie, WMO en jeugdzorg.’ Vooral middelgrote en kleine gemeentes hebben tijd tekort, vaak omdat één ambtenaar over wel vijf domeinen gaat. Het onderwerp voeding is ook politiek, cultureel en sociaal beladen. Gemeentes willen niet met een belerend vingertje wijzen naar wat mensen wel of niet mogen eten.

Overvolle agenda’s

Door met de bril van de beleidsambtenaar te kijken, kreeg het Voedingscentrum meer begrip voor de doelgroep. Ambtenaren hebben overvolle agenda’s; veel thema’s moeten tegelijkertijd worden opgepakt. Vanuit hun perspectief is er een wirwar aan partijen betrokken bij het onderwerp voeding en is niet altijd duidelijk wat de rode draad is. “Zowel op beleids- als op uitvoeringsniveau zijn er heel veel partijen die met de gemeente om tafel willen’, zegt Lia. ‘Het speelveld is megagroot en er lopen veel initiatieven. Als ambtenaar zie je dan al snel door de bomen het bos niet meer.” 

Als je andere partijen kunt inzetten als kruiwagen, hoef je niet zelf aan te schuiven maar kun je elkaar versterken in de boodschap

- Karlijn Oomen

Vaker de gezonde keuze

In december presenteerden Lia en Karlijn het eindrapport. Een van de belangrijkste conclusies is dat gemeentes geen ruimte hebben voor een apart voedingsbeleid maar dat ze wel willen kijken naar hoe gezonde voeding kan bijdragen aan bestaande beleidsthema’s, zoals overgewicht en preventie. Lia: “Gemeentes willen concreet zien hoe je stappen maakt naar een gezondere eetomgeving waardoor inwoners vaker de gezonde keuze maken. Dus hoe je als gemeente in het kader van de jeugdgezondheidszorg lagere en middelbare scholen kunt helpen met de preventie van overgewicht bij jongeren. Of, in het kader van valpreventie, hoe eiwitrijke voeding kan helpen oudere botten stevig te houden.”

Kruiwagens inzetten

Naast een focus op deze kansrijke ‘koppelkansen’ kwam nog een conclusie naar voren.  De gemeente overlegt al met zoveel lokale, regionale en nationale partners die zich zijdelings bekommeren om gezonde voeding, dat het Voedingscentrum niet per se zelf aan tafel hoeft. Volgens Karlijn is samenwerken met die partijen dan efficiënter om nog meer impact te maken. “Als je andere partijen kunt inzetten als kruiwagen, hoef je niet zelf aan te schuiven maar kun je elkaar versterken in de boodschap. Het Voedingscentrum kan bijvoorbeeld goed samenwerken met een partij als de GGD om gezamenlijk het verhaal te doen.”

Echt iets beter maken

Met het presenteren van de onderzoeksresultaten zit de opdracht er nog niet op voor P2. Het duo is nu aan de slag met fase 2, de ontwikkeling van hulpmiddelen waarmee het Voedingscentrum gemeentelijke beleidsadviseurs en samenwerkende partijen kan ondersteunen om inwoners vaker de keuze voor gezonde voeding te laten maken. Lia wordt blij van dit vervolg. “Bij P2 doen we na een verkenning het liefste ook meteen iets met de verkregen inzichten. Dat we niet alleen een rapport neerleggen maar ook écht iets beter kunnen maken.”

Het net ophalen

“In deze verkenning hebben we met P2 het net opgehaald om onze strategische aanpak richting gemeentes vorm te geven”, blikt Valérie Klostermann, senior projectleider bij het Voedingscentrum en mede-opdrachtgever, terug. “Daarbij hebben we de strategie niet van scratch opgesteld maar hebben we zoveel mogelijk gebruik gemaakt van alles wat we al doen met gemeentes en de tools die we al hebben.” Voor het Voedingscentrum heeft de verkenning een werkwijze voor ambtenaren opgeleverd waarmee ze gezonde voeding op de kaart kunnen zetten en de eetomgeving gezonder kunnen maken. “En dat vanuit een koppeling met lopende thema’s, heel praktisch.”

Fijn samenwerken

Valérie vindt het prettig samenwerken met P2. “In het begin hebben wij ze flink gevoed met informatie. Daar hadden ze heel snel een goede aanpak op. Ook de grote hoeveelheid interviews hebben ze efficiënt geregeld en uitgevoerd.” Karlijn en Lia vormen een goed koppel, zegt Valérie. “Karlijn is sterk als inhoudelijke voedingsdeskundige en Lia is complementair als marketeer. Je merkt ook dat ze allebei echt begaan zijn met dit onderwerp.”