Dit is het ambitieuze idee achter Nieuwe Vroenten (oud Nederlands voor ‘gemeenschapsgrond’): een blauwdruk voor een nieuw vorm te geven woonwerklandschap binnen een duurzame, diervrije samenleving. Het idee van Jaap Korteweg, bekend van De Vegetarische Slager en Those Vegan Cowboys resoneerde bij P2’s procesmanager Lisa Olsthoorn. Samen met andere partners bouwen ze verder aan een nieuw model voor een toekomstbestendige leefomgeving die in balans is met de natuur. De proof-of-concept fase van het project is net afgerond en Nieuwe Vroenten zoekt nu een geschikte locatie om van visie naar werkelijkheid te gaan.

Een leefbaar model

Nederland en de wereld staan voor enorme uitdagingen; klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en uitputting van natuurlijke hulpbronnen. Nieuwe Vroenten is een blauwdruk voor een duurzame leefomgeving waarin natuurlijke systemen centraal staan. Het idee is ontstaan tijdens een brainstorm bij de provincie Brabant over de toekomst van de provincie, waar Jaap Korteweg voor was uitgenodigd. Brabant is namelijk de meest veedichte plek van Nederland én de wereld. Tegelijkertijd zullen in 2050 nog meer mensen in de provincie wonen en werken dan nu het geval is in dit toch al dichtbevolkte gebied. Hoe zorg je dat al die mensen duurzaam kunnen leven in een gezond en aantrekkelijk woonklimaat, met voldoende voedsel, ruimte om te recreëren en gezonde lucht?

“Het doel van Nieuwe Vroenten is een woon- en werkomgeving te creëren die niet alleen ruimte biedt aan mensen, maar ook aan de natuur,” legt Lisa uit. “We streven ernaar om de ecologische waarde van een gebied te herstellen en tegelijkertijd een levendige gemeenschap op te bouwen.” De plannen van Nieuwe Vroenten gaan verder dan alleen wonen en werken. Het landschap wordt ontworpen om de biodiversiteit te bevorderen, water op een natuurlijke manier vast te houden en de bodemkwaliteit te verbeteren. Daarbij speelt landbouw een belangrijke rol, maar dan wel op een duurzame manier die de natuur ondersteunt. Mensen uit alle lagen van de samenleving kunnen er wonen.

Van idee naar werkbaar concept

Met de toenemende druk op ruimte en natuurlijke hulpbronnen komt het project precies op het juiste moment volgens Lisa. Ze is dagelijks bezig met procesbegeleiding in het ruimtelijke domein en de transities naar een duurzame leefomgeving. Ze begeleidt bijvoorbeeld complexe gebiedsprocessen in het landelijk gebied. Jaap kwam op haar pad tijdens een opdracht voor een schaalbare aanpak voor vrijkomende agrarische bebouwing en erftransformaties. Zijn visie over een gebied waar natuur, landbouw, wonen en werken hand in hand gaan zonder de grenzen van de planeet te overschrijden, past één-op-één bij de overtuiging van Lisa. “Dit idee van Nieuwe Vroenten resoneerde meteen bij mij, vooral gezien mijn ervaring in gebiedsontwikkeling en als startend rentmeester. Mijn hart ging direct sneller kloppen door de ambitie, complexiteit maar ook juist de drive om het gewoon te gaan doen” Jaap gaf aan dat hij het concept heeft bedacht, maar anderen het tot uitvoering moeten brengen. Het moest gaan rollen.  

Bevlogen partners samenbrengen

Als proces-specialist begeleidt Lisa het project, waarbij ze een centrale rol speelt in het samenbrengen van de verschillende partners en het uitzetten van de strategie. “Mijn rol is vooral om de visie concreet te maken en ervoor te zorgen dat alle betrokkenen op één lijn blijven,” zegt Lisa. “Het is belangrijk om iedereen mee te krijgen in een dergelijk grootschalig en vooruitstrevend project. We moeten continu balanceren tussen de verschillende belangen en ervoor zorgen dat het einddoel niet uit het oog wordt verloren.” Naast het smeden van het projectteam, heeft ze ook samen met het team een groep ‘kritische denkers’ aangetrokken. Om het concept te toetsen en de blik van buiten naar binnen te halen is het idee van Nieuwe Vroenten voorgelegd aan Jan Willem Erisman, 'de stikstofprofessor' van Nederland, Marjan Minnesma van Stichting Urgenda, Esther Molenwijk van The Food Revolution & de podcast Studio Plantaardig en Geert Wilms van Stuurgroep Landbouw Innovatie Noord-Brabant. Lisa: “Ze gaven hele waardevolle feedback en inzichten waardoor Nieuwe Vroenten als woonwerkgebied nog beter aansluit op de maatschappelijke uitdagingen van vandaag en de weg vrijmaakt voor een duurzame toekomst.”

Energie-, voedselproductie en consumptie in balans

De afgelopen periode heeft Lisa samen met Jaap en een andere partners, zoals Rabo Art Lab en LOLA Landscape Architects, hard gewerkt om Nieuwe Vroenten te concretiseren. Het plan ontwikkelde zich verder en omvat ook een duurzaam energieconcept, een voedselconcept en het is volledig diervrij. Dat betekent een woonwerkgebied zonder vee of huisdieren, maar wel met wilde dieren zoals zwijnen, herten en vogels. Het gebied moet calorieneutraal zijn: er wordt evenveel voedsel geproduceerd als geconsumeerd. Het energieconcept is verder uitgewerkt: hoeveel windmolens zijn er nodig? Kunnen we gebruik maken van offshore energie? Het voedselconcept draait om gewassen zoals soja en bonen, zonder dierlijke mest. Lisa: “De uitdaging is niet technologisch. Veel oplossingen zijn allang bedacht: plantaardige landbouw, grijs water voor de spoelbak, mineralen hergebruiken uit mensenmest. Maar ze bestaan als afzonderlijke maatregelen en vooral op papier. Met Nieuwe Vroenten gaan we het op 1.000 hectare gewoon doen.”

Geschikte locatie vinden

Het vinden van een geschikte locatie is een van de grootste uitdagingen voor het project. Er wordt gezocht naar een plek die voldoende ruimte biedt om het ambitieuze plan te realiseren, maar die ook past binnen de ecologische en sociale doelstellingen van Nieuwe Vroenten. “We zijn momenteel in gesprek met verschillende gemeenten en grondeigenaren,” zegt Lisa. “Er is veel enthousiasme, maar er zijn ook veel vragen. Het is een complexe puzzel om alle stukjes op de juiste plek te krijgen, maar ik ben optimistisch dat we hierin zullen slagen. Het concept staat nu als een huis, klaar om ergens te landen.” Behalve naar een plek, wordt ook gezocht naar enthousiaste bewoners die het concept omarmen en ermee aan de slag willen gaan.

Wat er nu ligt, is een open source concept met duidelijke randvoorwaarden die gelden voor Nieuwe Vroenten. Lisa: “Als een groep in bijvoorbeeld Gelderland het project wil oppakken, hoeven ze niet per se met ons samen te werken, maar wij staan klaar om te helpen. De kernprincipes staan vast, maar elk gebied is anders: heb je te maken met klei of zandgrond? Heb je veel boeren in het gebied of juist weinig? Wat is de woningvraag? Het concept blijft energieneutraal en diervrij, maar de exacte invulling hangt af van de lokale omstandigheden.” Wat is begonnen met een idee voor Brabant, kan in heel Nederland worden toegepast.

Volgende stap naar realisatie

Het project begint aandacht te krijgen, onder andere tijdens de Internationale Architectuur Biënnale in Rotterdam. Ook tijdens de Dutch Design Week 2024 is Nieuwe Vroenten te zien. “Deze evenementen zijn belangrijk voor ons,” benadrukt Lisa. “Ze helpen om bewustzijn te creëren en te laten zien dat er alternatieven zijn voor de manier waarop we momenteel onze leefomgevingen ontwerpen.” P2 ondersteunt Lisa in deze vroege fase als mede-mogelijkmaker. De expertise is in huis om dit soort complexe initiatieven waar meerdere partijen mee gemoeid zijn naar een hoger niveau te tillen. Zodra er een locatie beschikbaar komt, zal P2 ook klaarstaan om de realisatiefase te begeleiden.

Op weg naar de toekomst

Het concept staat, iedereen is enthousiast, nu moet het landen. Het is tijd om die stap naar realisatie te zetten. Lisa: “De weg naar realisatie is lang, maar de energie binnen het project is voelbaar. De grootste uitdaging ligt voor ons: het vinden van een geschikte locatie waar Nieuwe Vroenten kan bloeien. Het is ons doel om de komende maanden door te pakken en het concept naar een hoger plan te tillen.”

Heb je interesse om bij te dragen aan Nieuwe Vroenten? Of wil je meer weten? Bezoek ons tijdens de Dutch Design Week van 19 t/m 27 oktober 2024 in de kas van Embassy of Food. Je kunt ook contact opnemen met Lisa Olsthoorn voor meer informatie.